Teleskopların Gök Bilimindeki Yeri ve Önemi Nedir?

Evrenin gizemini çözmek için, insanlar tarafından icat edilen ve görüntüyü kat kat büyüterek bize ulaştıran gözlem cihazıdır. Ağırlıklı olarak, uzaydan bize ulaşan radyasyonu ileterek astronomların yorumlayıp insanlığın yararına bilimsel verileri görüntülü bir şekilde aktaran gözlemleme cihazına teleskop adı verilir. İlk olarak Hollandalı bir gözlük üreticisi olan Hans Lippershey tarafından 1608 yılında icat edilerek, piyasaya çıkan bu rasathane cihazı yoğun ilgi ile karşılanmıştır. Akabinde Galileo bu cihazı gökyüzü denemelerinde kullanmak için geliştirmiş ve bilimin hizmetine sunmuştur.

Sürekli olarak geliştirilerek teleskopların Gök Bilimindeki yeri ve önemi artarak devam etmiştir. Uzaydaki sayısız cismin yaydığı direk ya da dolaylı ışıklar ışınlar radyoaktif dalgalar ya da elektromanyetik yayınlar bize evren hakkında ipuçları sunmaktadır. Bütün bu ipuçlarının incelenmesi anlaşılması için yüksek çözünürlükte optik teleskoplara ihtiyaç duyulur.

Teleskoplar basit bir yapıya sahip olmasına rağmen işlevsel olarak önemli görevler üstlenirler. İçinde bulunan mercekler, oküler ve objektifin bir araya gelerek oluşturdukları uyum, inanılmaz görüntülerin elde edilmesine olanak tanımaktadır. Uzaydan Dünya’ya yansıyan ışıkların teleskobun içinden geçerken, aynaya çarpması ardından prizmadan geçip, görüntü oluşturması yansıtıcı teleskop olarak adlandırılır. Eğer ışıklar doğrudan merceklerden geçerek göze görüntü geliyorsa kırıcı teleskop olarak ifade edilmektedir.

Objektifin çapı, ışık toplama kabiliyeti ile doğrudan orantılıdır. Dolayısıyla çap ne kadar büyürse, ışık toplama o kadar artacaktır. Işığın yansıma kayıpları da göz önüne alınarak parlaklık farkı logaritmik olarak artırılmıştır. Teleskopta görüntünün net bir şekilde elde edilmesi için atmosferin de olumlu yönde desteklemesi beklenir. Teleskobun insanlık için en büyük işlevi ortamdaki radyasyonu toplamasıdır. Objektif aynası ve mercek ışık toplayarak görüntü gücü artırılır. Geliştirilen ve giderek kullanım alımı alanı artırılan bu cihazlar dünyanın dönüşünden tutun da atmosferin etkileri gök cisimlerinin dönüş hızları gibi birçok bilinmeyeni çözmeye yardımcı olmaktadır.

Havai’de bulunan Dünya’nın en büyük yansıtıcı teleskobu Manua Kea’dır. Çapları 10 metreyi bulan 36 tane altıgen bilgisayar kontrollü ayna bulunan ve yansıtıcı özelliği ile hizmet veren 2 adet büyük teleskop herkesin ilgisini çekmektedir. Yapı olarak optik teleskoplara benzeyen radyo teleskopları elektro manyetik yayınların alınmasında kullanılmaktadır. Antenler yardımıyla çok hassas alıcıların ayna yardımıyla ışığın odaklanması sağlanmıştır.

20. yüzyılın sonlarına doğru uzayla ilgilenen bilim insanları, çok uzak mesafeleri rahatlıkla görebilmek için uzay teleskobunu geliştirdi. Böylece Dünya’dan yaklaşık 500-600 kilometre uzaklıktaki görüntüler elektromanyetik radyasyonlarla ve kızılötesi ışınlar yardımıyla çekildi. Atmosferin yapısından kaynaklanan olumsuzluklar nedeniyle alınamayan küçük gök cisimleri ve görüntüleri incelemek mümkün oldu. Yıldızlar, meteorlar ve bilinmeyen gökyüzü cisimleri mercekler yardımıyla yakınlaştırılarak incelenir ve Dünya’ya olan uzaklıkları ve etkileri gün be gün takip edilir.

Daha ziyade gök cisimlerinin keşifleri incelenmesi amacıyla kullanılan gözlem cihazları, görüntüleri kat kat yakınlaştırması sayesinde bilimin de gelişmesine artı değer katmaktadır. Her ülke gözlem evleri açarak araştırmalara öncülük verilmektedir. Kafalardaki cevaplanması gereken sorulara cevap verilerek insanların da bilgilenmesine önderlik etmektedirler. Hava olayları da önceden gözlenerek insanların gerekli tedbirleri ve önlemleri alarak olası tehlikelerden korunmalarına da katkı vermektedir.

Teleskopların Gök Bilimindeki yeri ve önemini en bariz şekilde anlatan örnekleri Dünya’nın dönüş hızı, hareketleri, mevsimlerin oluşumu, gece gündüz sürelerinin hesaplanması başta olmak üzere, uzaydaki her türlü hareketlilik bilim insanlarınca takip edilerek insanlığa açıklanmasıdır.